Otizm Nedir? Otizm Belirtileri ve Çeşitleri Nelerdir?

14 Şubat 2022 Pazartesi 08:53

Otizmin sebebi ve kaynağı tam olarak bilinmese de bazı bilim insanları genetik kaynaklı olduğunu düşünmektedir. Otizm başka bireylerle iletişim kurmayı zorlaştıran ve engelleyen bir beyin bozukluğu olarak gözlenmektedir.

Otizm Nedir?

Üç yaşından önce ortaya çıkan otizm, hayat boyu devam edegelen bir hastalıktır.

Otizm İletişimi ve etkileşimi engellediği için sosyalleşme konusunda problem ortaya çıkar.

Kalıtsal bir hastalık olmasıyla beraber çıkış noktası tam olarak belirlenememiştir. Bazı bilim insanları çoklu gen etkileşimleri sebebiyle bu rahatsızlığın oluştuğuna inanırken, mutasyon yani sonradan körleştirme sonucu ortaya çıktığını düşünen birçok kişi de bulunmaktadır.

Ayrıca yaygın görülen genetik bozukluklar arasında yer alan, aşağıdaki hastalıklar da belirtileri ve özellikleri sebebiyle de sıklıkla otizmle ilişkili ve bağlantılı hastalıklardır.

Rett Sendromu
Otistik Spektrum
Asperger Sendromu
Çocukluk Disintegratif Bozukluğu
Rett Bozukluğu
Atipik Otizm

Otizmin Sebepleri Nelerdir?

Otizm rahatsızlığının ortaya çıkış nedeniyle ilgili net bir bilgi bulunmamaktadır. Bununla beraber birçok sebep bu rahatsızlığın doğmasında etkili olmaktadır. Genel itibariyle doğum sonrası ve doğum öncesi bazı nedenlerin otizme yol açtığı tahmin edilmektedir.

Otizm ve Gen İlişkisi:

Sosyal iletişim konusunda problemlerin oluşmasına sebebiyet veren otizm çoğu zaman genlerden gelen bir problem sonucu ortaya çıkar. Bu sebeple tek yumurta ikizlerinden birinde otizm görülüyorsa, diğerinde de olma ihtimali oldukça yüksektir.

Çevresel Faktörler ve Otizm İlişkisi :

Doğum öncesinde annede görülen duygusal karmaşa, korku, panik, stres ve ruhsal sorunlar otizm rahatsızlığına bebekte yol açabilir.

Diğer yandan anne karnındayken ortaya çıkan kızamıkçık virüsü otizm nedenleri arasında bulunmaktadır.

Doğum sonrasında da bebeğin aşırı ihmal edilmesi, ruhsal ve fiziksel olarak yalnız bırakılması duygusal travmalara neden olur ve otizmi tetikleyebilir.

Otizm ile İlişkili Diğer Hastalıklar

Bazı sağlık sorunlarının otizmle ilişkili olduğu görülmektedir. Bunlar arasında kalıtsal yani genetik bir hastalık olan ve kasların yavaşlamasına sebep olan kas distrofisi bulunmaktadır.

Diğer bir genetik rahatsızlık olan Down Sendromu da otizm ile ilişkili olan bir rahatsızlıktır. Bu rahatsızlık özellikle öğrenme bozukluğuna ve fiziksel değişikliklerle kendini gösterir.

Otizmle İlişkili diğer hasatlıklar: Serebral Palsi, İnfantil Spazmlar, Nörofibromatozis, Frajil X Sendromu, Tüberoz Skleroz ve Rett Sendromu

Otizm Belirtileri Nelerdir? Otizmli Çocuk Nasıl Anlaşılır?

Sınırlı ve yinelenen davranışlar olarak ortaya çıkan otizm belirtileri:

Kişinin rutin olarak yaptığı eylemlerde aşırı şekilde ısrarcı olması,
Değişikliklere karşı tepkili olması,
Bazı eşyalara farklı amaçlar yüklemesi,
Sallanması,
Kendi etrafında sürekli dönmesi,

Otizm rahatsızlığı olan kişilerde iletişim kurarken ortaya çıkan otizm belirtiler şunlardır:

Dil gelişiminde gecikme,
Karşılıklı iletişimde zorluk,
Konuşmada tekrarlanan kelimeler veya cümleler,
Sıradışı dil kullanımı

Sosyal Otizm Belirtileri

Sözel olmayan davranışlarda yetersizlik sebebiyle sosyal etkileşimin sıkıntılı olması
Kişinin kendi yaşıtları ile olumlu bir ilişki içerisine girememesi
genellikle asosyal bir yaşam sürmesi
Aktivitelere karşı ilgisizlik

Bebeklerde Otizm Belirtileri

Otizm hastalığının en sağlıklı şekilde yönetilebilmesi ve bireyin yeterliliklerinin ilerletilebilmesi için en önemli etken erken teşhistir. Özellikle üç yaşından önce ortaya çıkan bu rahatsızlığın belirtileri bebeklerde rahatlıkla fark edilebilir veya gözlemlenebilir.

Otizm rahatsızlığı olan bebeklerde şu belirtiler fark edilir: Bebeklerde bu türden belirtiler fark edildiğinde derhal bir nöroloğa danışılması gerekir.

Gülümseme
Yüze bakma
Gözle bir nesneyi takip etme
Sese tepki verme
Kavrama becerilerine sahip olma
Yüz ifadelerini anlama
Duyduklarını taklit etme
Jest ve mimik kullanma gibi davranışları gerektiği gibi gösterememe

Çocuklukta Otizm Belirtileri Nelerdir?

Oyuncaklarla oynama becerilerinin olmaması
Başkalarıyla göz teması kurmaması
Söylenenlere tepki vermemesi
İsmi söylendiğinde bakmaması
Yaşıtları ile oynama becerisine sahip olmaması
Konuşurken kelimeleri tekrarlaması
Herhangi bir nesneyi işaret edememesi
Sıklıkla sallanması ve kendi etrafında dönmesi
Değişikliklere aşırı tepki vermesi

Bu tür davranışları gösteren çocukların aileleri doğru yöntemlerle gelişim sürecini hızlandırabilir veya iyileştirebilir. Bu iyileştirme süreci ve hızı her çocuğun gelişimsel ve yapısal özelliklerine göre farklılık gösterir. Bu ilgi ve iyilştirme sürecine ebeveynler yeterince katılmazlarsa ileri yaşlarda başkalarıyla iletişim kuramayan ve kendi kendine bakamayan fertler olarak kalırlar.

Gençlik Yıllarında Otizm Belirtileri

Gençlik döneminde normal bireylerin gelişiminde bile zorluklar yaşanırken, bir de otizm hastalığı teşhisi varsa ergenlik süreci çok daha sıkıntılı geçmektedir. Gençlik dönemindeki otizm belirtileri arasında başkaları ile etkileşim ve iletişim kurma konusunda birey akranlarının gerisinden gelir. Bu nedenle sosyalleşemeyen hastada aşağıdaki rahatsızlıklar görülebilir:

Depresyon,
Anksiyete,
Epilepsi

Yetişkinlikte Otizm Belirtileri

Otizm hastalığına yakalanmış olan yetişkinlerin genel olarak %30’u kısmen bağımsız bir şekilde hayatını idame ettirmektedir. Bu durum bireyin zeka ve iletişim yeterliliğine göre değişir. Bu sebeple erken tanı ve tedavi önem kazanmaktadır.

Yetişkinlikte Hafif Otizm Belirtileri:

Dikkat eksikliği,
Sosyal ilişkilerde zorluk,
Uyku bozukluğu,
Hiperaktivite bozukluğu

Otizm Çeşitleri

Çok sayıda otizm çeşidi görülmektedir ve tedavi süreci otizm çeşidine göre değişiklik arz eder. Otizm çeşitleri çok şiddetli belirtilerden daha hafif belirtilere doğru çok geniş bir yelpazede kendini gösterir.

Otizm Spektrum Bozukluğu: Doğuştan gelen bu rahatsızlıktır. Nöro-gelişimsel bir bozukluk olarak tanımlanır ve belirtileri bebeklik döneminde fark edilir. Rahatsızlığın çıkış noktası beynin işleyişini olumsuz etkileyen sinir sistemi sorunlarıdır.
A Tipik Otizm: Otizm belirtilerini içinde barındıran fakat otizm tanısı konabilecek kadar yeterli belirti göstermeyen çocuklara konulan tanıdır. A tipik otizm belirtileri konuşmada zorluk, gelişim bozuklukları, sosyalleşme ve iletişim sorunu gibi hafif belirtiler şeklinde kendini gösterir.
Rett Sendromu: 18 aya kadar normal gelişim gösteren bebeklerin, ilerleyen aylarda durgunluk ve gerileme sürecine girmesi olarak karşımıza çıkan otizm türüdür.
Çocukluk Çağı Dezintegratif Bozukluğu: Çocukların üç yaşından sonra iletişim ve etkileşim becerilerindeki gelişiminde gecikme göstermesidir.
Asperger Bozukluğu: Çocukluk döneminde başlayan bu rahatsızlık, bireylerin içe kapanmasına, akranlarıyla ve ebeveynleriyle iletişim sorunu yaşamasına sebep olur.
Frajil X Sendromu: X kromozomunun yapısı ile ilgili olan bir mental gerilik rahatsızlığıdır. Bu sebeple kişi öğrenme güçlüğü çeker ve algılamada akranlarına göre daha fazla problem yaşar.
Çocukluk Şizofrenisi: Çocuğun gerçek olaylar ve hayat ile ilişkisini bozan bu hastalık, halüsinasyonlara ve sanrılara sebep olur.
Gelişimsel Disfazi: Konuşma bozukluğu olarak tanımlanan bu rahatsızlık kekemelik veya ses bozukluğu şeklinde kendini gösterir.

Otizm Görülme Oranı Nedir?

Genellikle üç yaşından önce belirtileri ile fark edilen otizm, insanlar arasında en yaygın görülen rahatsızlıklar arasındadır. Yapılan araştırma sonuçlarına göre dünyada her 59 çocuktan birine otizm rahatsızlığı tanısın koyulmaktadır. Türkiye’de otizmli kişi sayısı ortalama 550.000 kadardır. Otizm daha çok erkeklerde görülen bir rahatsızlıktır ve bu oran erkeklerde 54’te birdir.

Otizm Tedavisinde En Sık Kullanılan Yöntemler

Otizmli tedavisinde yaşlara göre değişen eğitim imkanları mevcuttur ve her birinin etkisi birbirinden farklıdır. En etkili ve ideal tedavi ve eğitim yönteminin seçilmesi önemlidir. Bu yöntemlerin başlıcaları:

Otizm terapi yöntemleri
Alternatif ve destekleyici otizm tedavi yöntemleri
Otizmde psikiyatrik tedavi yöntemleri

Otizmlilere otizm üzerine uzmanlaşmış eğitmenlerin eğitim vermesi hastanın gelişimi açısından önemlidir.

Eğitim kadar otizm ilaç tedavisi ve tedavi yaklaşımları da oldukça önem kazanmıştır. Bu sebeple uygulamalı davranış analizi yapılarak nasıl bir tedavi süreci belirleneceğine karar verilmelidir. Buna ek olarak otizm tedavi edilir mi veya otizm tedavi edilmezse bireyin gelişimi nasıl etkilenir gibi sorular yanıtını arayan bireyler için otizm farkındalığı yaygınlaştırılarak otizmliler için en iyi koşullar oluşturulmalıdır.

Otizm Testi Nedir?

Otizm tanısının netleştirilmesi ve çeşidinin belirlenmesi için kullanılan testler olarak bilinen otizm testi, amacına göre çeşitlilik gösterir. Bunlardan bazıları:

M-CHAT tarama testi
AGTE davranış ölçümlendirme testi
ABC Sorun davranış kontrol listesi
CARS çocukluk çağı otizm derecelendirme ölçeği

Otizm testi, otizmin belirtilere göre hazırlandığı gibi otizmli hastanın karakteristik özelliklerine göre de hazırlanır. İlk etapta ebeveynler tarafından doldurulan testlerin sonuçlarının değerlendirilmesi için uzman görüşüne başvurulmalıdır.

Otizmliler Çevreye Zarar Verir mi? Otizmin Karakteristik Özellikleri Nelerdir?

Otizmin karakteristik özellikleri nelerdir sorusunun cevabı genel olarak 3 unsur karşımıza çıkar:

Otizm spektrum bozukluğunun tipik özellikleri;

Sosyalleşme zorluğu,
Değişime karşı olma,
Düşük zeka düzeyi

Otizmli bir çocuğa sahip olan ebeveynler öncelikle bunu kabul etmeli ve bu hastalıkla yüzleşmekten çekinmemelidir. Bu cesareti öncelikle anne babalar göstermeli daha sonra bu güç ve direnç otizmli çocuğa yansımalıdır. Bunu kabul etmek oldukça zor bir durum olsa da bu zorluğun minimum düzeye indirgenmesi için otistik çocukların karakteristik özellikleri ve davranış bozuklukları ile ilgili yeterli bilgiye sahip olunması hastalıkla mücadelede en önemli aşamadır.

Otistik Çocukların Özellikleri: Otistik çocukların dikkat çeken en önemli özellikleri;

Sosyal etkileşimde zorlanmaları,
Sınırlı ve yinelenen davranışlar göstermeleri,
İletişimde problem yaşamaları

Otistik Çocukların Davranış Problemleri

Otistik çocuklarda görülen davranış bozuklukları üst seviyededir. Bu noktada en belirgin problem davranışların sınırlı olması ve tekrarlanması şeklinde görülür. Ayrıca otizmli çocuk kafasında belirlediği konulara aşırı tepki gösterir ve bu en yaygın davranış modelleri arasındadır.

Otizmli Çocuklar Faydalı Oyunlar ve Uygulamalar

Otizmli çocukların sosyal ve iletişimle ilgili becerilerini geliştirebilmeleri ve kendi başlarına hareket edebilir hale gelmeleri otizm uzmanlarıyla birlikte anne babaların ve hastanın çevresindeki insanların hastaya verebileceği doğru eğitim ile mümkündür. Bundan dolayı otizmli çocuklar ve ebeveynleri için özel olarak hazırlanmış veriler şunlardır:

Ücretsiz uygulamalar
Otizm eğitici oyunlar
Otizm ile ilgili filmler
Otizm konulu filmler
Otizm konulu kitaplar
Otizmle ilgili etkinlikler

Otizmli Bireylerde Spor ve Beslenme

Otizmli bireyler için düzenli spor, yeterli ve dengeli beslenme oldukça önemlidir ve bu konuda bireyler en doğru şekilde yönlendirilmelidir. Aksi takdirde bireylerde aşağıdaki durumlar görülür: